به گزارش مشرق، رضا اسماعیلی یکی از دغدغه مندان با اخلاص شعر انقلاب اسلامی است . قلم توانای او در به تصویر کشیدن نازک اندیشی ها و خوش تراشی های شعر انقلاب دیدنی است . دوستی او با حسین اسرافیلی تا آن جایی است که همیشه جویای احوالش است و به خانه اش می رود . قرابت اندیشه ای که بین اسماعیلی و اسرافیلی تلألو دارد ما را به این مصاحبه واداشت ؛
- «می برم منزل به منزل چوب دار خویش را
تا کجا پایان دهم آغاز کار خویش را»
این مطلع یکی از غزل های دهه شصت است، شما را یاد کدام شاعر می اندازد ؟
- به یاد استاد اسرافیلی که از شاعران نام آور و شاخص انقلاب اسلامی هستند.
« در طریق عاشقی از تیغ و تیرم بیم نیست
می برد بر دوش منصور چوب دار خویش را »
این یکی از حماسی ترین غزل هایی است که از ایشان به یادگار مانده است و فکر می کنم در کتاب رد پای صدای ایشان با عنوان «تولد در میدان» این غزل موجود است .
- بله ، اولین مجموعه ای که انتشارات حوزه هنری چاپ کرد این کتاب بود و جالب است بدانید که نام این کتاب را « سید حسن حسینی » انتخاب کرده است. خود آقای اسرافیلی تعریف می کرد که من عنوانی دیگر را برای کتاب انتخاب کرده بودم اما وقتی سید حسن این اشعار را خواند گفت این نام مناسب نیست و پیشنهاد داد که نام یکی از غزل های مجموعه به نام تولد در میدان را عنوان کتاب بگذارم .
- و این شعر را هم به شهدای محراب تقدیم کرده اند؟
- بله ! آقای اسرافیلی دیده بود یک عنوان زیبا و حماسی است و مقدر شد که همین نام برای کتاب انتخاب شود .
* تمام اجزای این چهارپاره ها از حماسه و عرفان تشکیل شده و از معرفت دینی آکنده است
- آقای اسرافیلی را شاعر چه قالبی می دانید؟
- آقای اسرافیلی را بیشتر با چهارپاره منسجم و ساختار مند می شناسیم . در دهه ی اول انقلاب یکی از شاعرانی که همت کرد و قالب چهارپاره را رونق دوباره ای بخشید ایشان بود البته بودند شاعران دیگر که در این قالب رویکرد مثبتی نشان دادند اما ایشان واقعاً با همت بلندی این قالب را رونق بخشید و احیا کرد. آقای اسرافیلی چهارپاره هایی بسیار حماسی و دلنشین دارد که در مجموعه هایی که به چاپ رسانده است موجود است. وقتی که این چهارپاره ها را خواندم دریافتم که زبانی بسیار پرصلابت و کوبنده و حماسی دارد و با مطالعه این چهارپاره ها احساس شکوهمندی و غرور به انسان دست می دهد. تمام اجزای این چهارپاره ها از حماسه و عرفان تشکیل شده است و از معرفت دینی آکنده است .
- پس می توانیم آقای اسرافیلی را به عنوان یکی از چهارپاره سرایان موفق بعد از انقلاب نام ببریم؟
- بله، صد در صد آقای اسرافیلی چهارپاره را بعد از انقلاب احیا کرد و رونق بخشید.ایشان قالب رباعی را زنده کرد . نام ایشان باید به عنوان احیاگر چهارپاره در ادبیات انقلاب ثبت گردد.
* قیصر ثانی را در یکی از رباعی هایم برای آقای اسرافیلی برگزیده ام
- آقای اسرافیلی شاعری است که هیچ کس تا کنون نتوانسته بگوید که اهل حزب یا گروهی بوده است.از این چشم انداز نیز راجع به ایشان صحبت بفرمایید.
- آقای اسرافیلی سلوک اخلاقی معینی دارد و بسیار عاطفی است. در برخورد هایش کسی را آزرده خاطر نمی کند و انسانی بسیار لطیف و عاطفی است و معمولاً زبانش به نه نمی چرخد و هرکس از ایشان درخواستی دارد برادرانه درخواستش را اجابت می کند. بنده تا به حال عصبانیت ایشان را ندیده ام . لقب قیصر ثانی را در یکی از رباعی هایم برای آقای اسرافیلی برگزیده ام چون مشابهت های زیادی به قیصر دارند.
- آن رباعی در خاطرتان هست؟
نه متاسفانه یادم نیست ولی یکی از مصرع هایش این بود : « او قیصر ثانی است دریابیدش...» . ایشان در خلق و خو و برخوردها شباهت بسیار نزدیکی به قیصر امین پور دارد و طبع روح بسیار لطیفی دارد. ایشان سعی می کند در سلوک اخلاقی و رفتاری اش تا می تواند دلی به دست بیاورد و به این اصل بسیار وفادار است . وی انسانی بسیار شریف و جوانمرد است . اگر یک قدم برایش بردارید ده قدم برای شما بر می دارد و اگر محبتی در حقش انجام دهید چند برابر جبران می کند و بسیار آرام و بی ادعاست.
* مثلث شعر انقلاب -قیصر، سلمان و سید حسن حسینی- می بایست به مربع تبدیل شود؛ ضلع چهارم: حسین اسرافیلی
- آقای اسماعیلی لطفاً خیلی صریح و بی پرده بگویید آقای اسرافیلی کجای شعر انقلاب قرار دارند؟
- وقتی از آقای اسرافیلی نام برده می شود یاد بزرگانی چون سلمان ، قیصر و سید حسن حسینی می افتم. در واقع ایشان جزء شاعران نسل اول انقلاب هستند و از دوستان و همسنگران قیصر و سید حسین می باشند . به نظر من مثلث شعر انقلاب که اضلاع آن قیصر و سلمان و سید حسن حسینی هستند می بایست به مربع تبدیل شود و ضلع چهارم آن حسین اسرافیلی باشد. انصافاً ایشان مستحق این هستند که ضلع چهارم مربع شعر انقلاب باشند . بنده پایان نامه های دانشجویی را که بررسی می کردم در چندین مقاله آقای اسرافیلی را با شاعران نام آور عرب مقایسه کرده بودند . ایشان همیشه سعی می کند از جنجال و هوچی گری دوری کند . ایشان که باید جایگاه و شأن ادبی ایشان را شناخته باشند شناخته اند و به جایگاه والای ایشان در ادبیات پی برده اند.
- در کنگره شعر مقاومت هم آقای اسرافیلی خیلی فعال بودند . ایشان آن جا چه فعالیتی انجام می داد و چگونه مثمر ثمر بود؟
- ایشان جزء کمیته ملی کنگره شعر مقاومت بود و تهیه و تدوین و گزینش اشعار شاعران پایداری را انجام می داد. البته بنده هم در این زمینه با ایشان همکاری می کردم .جلسات کمیته ملی به دلیل تجربه ایشان بسیار مفید و مثمر ثمر بود .ایشان یکی از بنیان گذاران حوزه هنری هم هست اگر بخواهیم هسته اولیه حوزه را نام ببریم در کنار نام اساتیدی چون گرمارودی ، اوستا ، شاهرخی و استاد سبزواری باید نام حسین اسرافیلی را نیز آورد.آقای اسرافیلی خاطرات زیادی را در ذهن نسل بنده زنده می کند ولی شاعران نسل چهارم انقلاب کمتر با ایشان آشنا هستند و کمتر هم تلاش می کنند که از گذشته یادی کنند و البته شاید امثال بنده در این زمینه کوتاهی کرده اند ، من این تعبیر را بکار برده بودم که نسل ما دچار آلزایمر یا فراموشی فرهنگی شده است یعنی بسیاری از قله ها را نمی بینیم و بزرگی بزرگان را نمی توانیم درک کنیم .ما باید این پیله غفلت را بشکافیم و این بزرگان را به نحو شایسته به شاعران امروزی معرفی کنیم.
- ارتباط شما با آقای اسرافیلی چگونه است ؟ چقدر با فضای شعر و اندیشه ایشان ارتباط برقرار می کنید؟
- بنده با ایشان خیلی احساس نزدیکی و قرابت می کنم هم از لحاظ روحی هم از لحاظ ادبی . در واقع این تعبیری که به کار می برم اغراق نیست ، اینکه بگویم آقای اسرافیلی برادر بزرگ من است و از سلوک اخلاقی ایشان و از همنشینی و هم نفسی با ایشان لذت می برم و به دلیل ویژگی های اخلاقی و انسانی که دارد به راحتی با ایشان برقرار می کنم . خداوند در طول این سالیان اخیر سرنوشت ما را طوری به هم گره زده که در بسیاری از جلسات ادبی و بسیاری از برنامه ها توفیق همکاری با ایشان را داشته ام . چند سالی هم هست که با ایشان همسایه شده ایم . در ایام محرم ایشان واسطه ی خیر شده و در مراسم تاسوعا و عاشورا و اربعین حسینی به دعوت ایشان در هیئت آذری ها حضور پیدا می کنم . ارتباط ما با آقای اسرافیلی خیلی قوی تر و مستحکم تر شده و بنده به عنوان یک برادر بزرگتر به ایشان نگاه می کنم .
* شاگرد و دست پرورده حضرت امام
- اگر نکته ای راجع به ایشان مانده است بفرمایید.
ایشان از نسل شاعرانی است همچون عمان سامانی و ... که در حوزه شعر آیینی به عنصر حماسه و عرفان در شعر اهمیت داده است. شما وقتی اشعار آقای اسرافیلی را مطالعه می کنید در می یابید که در اکثر اشعار آیینی ایشان غیر ممکن است که روح حماسی و عرفانی او را مشاهده می کنید و در تک تک بیت ها و مصرع های اشعارشان این جنبه وجود دارد. در واقع حماسه و عرفان با جان آقای اسرافیلی مأنوس شده است و این امر در اشعارشان موج می زند . این موضوع در واقع یک ویژگی ثابت و برجسته در اشعارشان است . علاوه بر این اشعار آیینی ایشان از آفات و آسیب هایی که شعر بعضی از شاعران آیینی به آن مبتلاشده است به دور مانده است. یعنی دیدگاه و روح و حنجره عاشورایی ایشان به خاطر تربیتی که در حوزه دین داشته و با آموزه های دینی عجین شده است. از دوران طفولیت تا به امروز درک درستی از دین و باورهای دینی داشته و این درک درست همان درکی است که امام (ره) از اسلام ناب محمدی (ص) ارائه دادند و ایشان شاگرد و دست پرورده حضرت امام(ره) می باشند .
